DREWNO EGZOTYCZNE

Drewno to bardzo wdzięczny materiał. Możemy z niego stworzyć niemal wszystko. Do tego jest bardzo różnorodne, ciepłe i niepowtarzalne. Jak linie papilarne u człowieka - na całym świecie nie ma dwóch takich samych kawałków tarcicy :)

Większość z nas ma pewne ogólne wyobrażenie na temat drewna. Wydaje się, że niezależnie od gatunku posiada podobne właściwości. Nic bardziej mylnego- tak naprawdę bardzo niewiele z nich odpowiada naszemu stereotypowi. Istnieją cechy typowe dla większości lecz mamy też wiele osobliwości.

Przykładowo - drewno wystawione na zewnątrz bez zabezpieczenia butwieje (wyjątkiem jest cedr); wrzucone do wody unosi się na jej powierzchni (choć np. gwajak tonie) a wrzucone w ogień płonie (bukszpan się nie pali).

Postanowiliśmy podzielić się z Wami informacjami o poszczególnych gatunkach z którymi mieliśmy do czynienia (bądź też zamierzamy mieć). Wrzucimy też trochę ciekawostek.

Zatem miłej lektury :)

GATUNKI EGZOTYCZNE

TEAK

Teak, w zależności od kraju pochodzenia nosi różne nazwy: Teak burmański Moulmein teak, Rangoon teak; Teak tajlandzki may sak; Teak indyjski Malabar teak; Teak z Jawy Java teak, Giali, jati.

Drzewa teakowe (teczyna) rosną naturalnie w południowej i południowo-wschodniej Azji, ale tak naprawdę jest gatunkiem zagrożonym i chronionym. W składach tarcicy możemy kupić zwykle teak "wyhodowany" na plantacjach. Jego zamiennikiem jest iroko, ale niestety jego pył bardzo drażni śluzówkę! Bez maski nie podchodzimy!

Ma piękne zabarwienie - od złocistego po ciemnobrązowe z białawym bielem i brązowo-ochrowym usłojeniem twardzieli. Ciemnieje pod wpływem powietrza.

Choć teak plantacyjny nie jest jakościowo identyczny z tym naturalnie rosnącym,  zalicza się go do najważniejszych gatunków drewna użytkowego sprowadzanego z Azji. 

Drewno to ma wyjątkowe właściwości. Dzięki wysokiej zawartości kauczuku, substancji oleistych i kwasu krzemowego jest naturalnie zabezpieczone przed butwieniem, substancjami chemicznymi takimi jak kwasy (wykonywano z niego obudowy akumulatorów) i szkodnikami (nawet świdrakiem okrętowym). Drewno to nie nasiąka wodą, nie przyjmuje zanieczyszczeń, posiada stabilne parametry kurczliwości i pęcznienia, jest odporne na ścieranie i nawet mokre stanowi świetną powłokę antypoślizgową.

Nie trzeba go specjalnie konserwować. Niełatwo się klei i trudno lakieruje. Najlepiej zabezpieczyć go wyłącznie ciepłym olejem, np. lnianym (ciepły lepiej wchłania się przez pory, głębiej penetruje). Gatunek ten teoretycznie należy do twardych, chociaż bardzo łatwo się go obrabia (ma się wrażenie, że jest bardzo miękki). Drewno przy obróbce ma zapach, nazwijmy to - skórzany (Kellur nie cierpi tego "smrodu" :P ).

 Teak

Teak od dawna wykorzystywany jest do wytwarzania elementów statków i jachtów. Pokłady z drewna taekowego mają między innymi polskie żaglowce „Dar Młodzieży”, „Pogoria” czy „ Fryderyk Chopin”.

Jest to również doskonały materiał na podłogi, szczególnie w łazienkach, saunach, do produkcji mebli ogrodowych, łazienkowych i kuchennych.

Do dziś zachowały się sprzęty wykonane z niego ponad 1000 lat temu!

MAHOŃ

Rodzajów mahoniu jest kilka. Mahoń amerykański pozyskuje się z mahoniowca (Swietenia), natomiast mahoń afrykański (tzw. zamahoń) z grusz afrykańskich (Mimusops).

Mahonie afrykańskie są znacznie mniej cenione od mahoni amerykańskich, ale tańsze z powodu większej dostępności.

Mahoniowiec właściwy (Swietenia mahagoni) pochodzi z  Ameryki Środkowej i basenu Morza Karaibskiego (Meksyk, Haiti, Peru, Antyle, Wyspy Bahama). Drewno o pięknym wybarwieniu - mahoń wenezuelski ma lekko zaznaczone słoje i twardziel brązowawo-czerwoną do ciemnoczerwonej, z kolei mahoń honduras (który uważany jest za gatunek doskonały) posiada wąski, białawo-czerwony biel oraz cynamonowo-brązową po brązowo-różową twardziel. Ma zróżnicowane włókna, nie skręca się, jest łatwe w obróbce i wykończeniu. Najpiękniej wygląda pokryty olejem, woskiem bądź politurą. Dobarwianie jest zbędne. Bardzo trwałe, odporne na wilgoć i termity.

 Mahoń honduras

 

Mahoń wykorzystywany jest w tokarstwie, do wyrobu mebli (w XVII i XVIII w. tworzono wytworne meble z litego mahoniu), oklein, fornirów, przyborów kreślarskich, śmigieł, instrumentów muzycznych, do wyposażania wnętrz wagonów i statków itp. Ceniony jest również jako drewno modelarskie w odlewnictwie.

Co ciekawe jest to pierwsze drewno pochodzące z Ameryki użyte do celów przemysłowych. Z trynidadzkiego mahoniu powstały w XVI w. statki hiszpańskiej Armady.

Najbardziej znanym rodzajem mahoniu afrykańskiego jest sapele (Entandrophragma cylindricum) lub inaczej aboudikro. Rośnie w Ugandzie, Kamerunie, Gwinei, na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Drewno ma piękną barwę - brązowawa czerwień cynamonowa, tak można to określić. Ciemnieje pod wpływem światła. Posiada atrakcyjne żyłki, bardzo dekoracyjne. Drewno bardzo aromatyczne (pachnie cynamonem). Gatunek ten charakteryzuje wysoka trwałość i odporność.

To jedno z najpowszechniej stosowanych gatunków w całej Europie. Jest substytutem mahoniu amerykańskiego.

Mahoń sapele

Wykorzystywane jest do produkcji pięknych mebli a także do produkcji łodzi i statków. Łatwo się w nim rzeźbi, łatwe do wykańczania i polerowania. Używany w naszym warsztacie bardzo często :)

Następną odmianą mahoniu afrykańskiego jest sipo (Entandrophra utile) zwany także abebay lub utile. Rośnie w Kamerunie, Kongo, Gwinei i Wybrzeżu Kości Słoniowej. Ma barwę zróżnicowaną - od różu do czerwieni i koloru orzecha laskowego. Ciemnieje pod wpływem powietrza. Posiada ozdobne czarne żyłki. Drewno wyższej jakości niż sapele. Jest niezwykle odpornym gatunkiem, nie ulega odkształceniom. Łatwo się w nim rzeźbi, łatwo się wykańcza i poleruje. Wykorzystywane jest w stolarstwie oraz do budowy łodzi.

Niestety jest to gatunek zagrożony!

Mahoń sipo

***

Póki co mieliśmy przyjemność pracować tylko z sapele (uwielbiamy), ale mamy nadzieję, że przyjdzie czas i na pozostałe odmiany :)

***

Bardzo często mylone z mahoniami jest drewno meranti, zwłaszcza odmiana Red Meranti. Jest to zupełnie inny rodzaj drewna, chociaż zbliżony parametrami i właściwościami.

MERANTI 

Gatunek pochodzi z Azji Wschodniej. Należy do grupy drzew z rodziny Shorea. Inna jego nazwa to damarzyk. Istnieją cztery odmiany różniące się kolorem (od białego, po żółte, jasno- i ciemnoczerwone) i gęstością (im ciemniejsze tym większa gęstość).

Najpopularniejsza odmiana to White o najmniejszej gęstości.

Meranti White

Najbardziej cenione są gatunki typu Hard Wood, czyli odmiany Dark, Red i najtwardsza Majau.

Meranti Red

Meranti

Miękkie odmiany są podatne na obróbkę.

Gatunek ten znajduje zastosowanie w produkcji ram okiennych (doskonale się do tego nadaje) a także na ozdobne forniry, sklejki czy parkiety podłogowe.

 ***

A teraz pachnący gatunek, o którym ciągle myślę, z którym chcielibyśmy popracować, aczkolwiek jest trochę trudny do zdobycia w składach tarcicy.

CEDR

Cedr (Cedrela adorata) rośnie w Środkowej i Południowej Ameryce, w górskich rejonach Azji i Afryki Północnej, umiarkowanych strefach w Niemczech. Te piękne drzewo o prostym pniu z rodziny sosnowatych, może żyć nawet 1000 lat! W niektórych krajach jest pod ochroną, z powodu zbyt intensywnej eksploatacji.

 Cedr

Drewno cedrowe ma barwę od czerwonawego różu do ciemnej żółcieni. Znany jest także czerwony cedr kubański i cedr indyjski. Ma piękny, łagodny, kamforowy zapach (powąchajcie stare ołówki lub kredki), który odstrasza owady. Jest gatunkiem niemal pozbawionym wad. Jest bardzo trwałe, odporne na wilgoć
i czynniki zewnętrzne, do tego bardzo ciepłe. Znajduje zastosowanie tam, gdzie odporność na grzyby i pleśnie, stabilność wymiarowa i izolacyjność odgrywa ważną rolę (doskonałe drewno na elewacje, fasady, deski tarasowe, ramy okien, drzwi bądź do budowy domów drewnianych). 

Bardzo łatwe w obróbce (choć trudne do lakierowania) - skrawanie i szlifowanie jest bardzo łatwe i w wyniku niskiej gęstości drewna - energooszczędne, bardzo dobrze się w nim rzeźbi i toczy. Z cedru powstają humidory, czyli pudełka do cygar (budowa ma zapewnić właściwą wilgotność cygar ok.65-75%), ołówki (moje kochane;)), listwy, łódki sportowe i instrumenty muzyczne. Odpady tartaczne

używane są w przemyśle papierniczym, służą do produkcji specjalnych materiałów papierniczych (ze względu na doskonałą budowę morfologiczną włókien cedru).

Czy wiecie, że...

Cedr bardzo często używany był w starożytności. Posłużył do budowy Pierwszej Świątyni Jerozolimskiej (Świątyni Salomona) z X w p.n.e. i Świątyni Artemidy w Efezie (jednego z siedmiu cudów świata) z VI w p.n.e.

Cedr nie butwieje, dlatego budowano z niego egipskie sarkofagi i kamforę.

Drzewo te jest również ozdobne. W Polsce największy cedr libański (wysokość 21 m, obwód pnia 0,6 m) rośnie w Arboretum w Wojsławicach, zasadzony w 1965.

Król drewna

HEBAN

Mało kto wie, że nazwa heban nie ma nic wspólnego z gatunkiem drzewa, lecz jest to cenne drewno pozyskiwane z różnych gatunków (głównie hebanowców ze strefy międzyzwrotnikowej i  podzwrotnikowej).

Źródło

Heban nie musi być czarny. Nazwy hebanu powiązane są z:

- barwą drewna, np. heban czarny, heban zielony

- z krajem, albo portem wywozu, np. heban Bombaj, heban Cejlon, heban Madagaskar.

Najcenniejszą odmianą jest heban czarny,  pozyskiwany głownie z gatunku Diospyros ebenum czyli Hurmy hebanowej, która rośnie w Indiach i na Sri Lance oraz odmiany Diospyros crassiflora (heban Gabon), która pochodzi z zachodniej Afryki .

Ciekawymi gatunkami są:

- Diospyros celebica (heban Makassar ), który pochodzi z Indonezji – odmiana ceniona za jej wspaniałe, multi-kolorowe słoje drewna,

Heban Makassar - źródło

- Diospyros malabarica (Black and White Ebony lub inaczej Pale Moon Ebony) – rośnie na Laos i w Południowo- Wschodniej Azji – posiada charakterystyczny kolor biało-czarny.

Black & White Ebony - źródło

Generalnie wszystkie te gatunki wykazują podobne właściwości, my opiszemy bliżej odmianę, z którą pracujemy czyli afrykański heban Gabon.

Heban Gabon - źródło

Heban jest bardzo trwały, odporny na termity i inne owady.

Jego twardziel jest zazwyczaj kruczoczarny, lecz może mieć również szaro-brązowe smugi.
Posiada małe i średnie pory. Miewa czarne osady mineralne. Pierścienie wzrostu są niewyraźne, promienie są praktycznie niewidoczne.
Obróbka może być trudna ze względu na bardzo wysoką gęstość. Na promieniach heban może pękać (dlatego wykonanie np. delikatnych obrączek nie jest łatwe biorąc pod uwagę ten aspekt).

Drewno to jest wyjątkowo gęste, mocne i sztywne, choć uważa się, że jego stabilność związana ze zmianami sezonowymi jest umiarkowana, a nawet słaba.

Ze względu na wysoką zawartość oleju w tym drewnie, klejenie może być problematyczne. Wykańcza się natomiast bardzo dobrze, poleruje na wysoki połysk. Dobrze reaguje na zginanie na parze.

UWAGA!

Heban podczas obróbki wydziela łagodny, lecz nieprzyjemny zapach. Pył może być uczulający! Najbardziej narażone są oczy, skóra i drogi oddechowe.

Zastosowanie hebanu

Jest wykorzystywane do wyrobu drewnianych instrumentów muzycznych (np. klarnet, flet), do wyrobu klawiszy fortepianowych, elementów skrzypiec, altówek, gitar , kontrabasów,  podstrunnic wiolonczel, do wyrobu niektórych instrumentów pomiarowych, na meble i przedmioty ozdobne, takie jak rzeźby, biżuterię, rękojeści noży, do intarsji. Doskonałe do toczenia.

Tradycyjnie czarne pola w szachownicy wykonywane były z hebanu, z rzadka z bukszpanu lub kości słoniowej (wykorzystywane do pól białych). Niektóre pistolety i karabiny posiadają końcówki wykonane z hebanu.

Czy wiecie, że ...

Heban Gabon - ta odmiana znajduje się na liście gatunków zagrożonych z powodu zmniejszenia populacji o ponad 50% w ciągu ostatnich trzech pokoleń, spowodowanej nadmierną eksploatacją. Wiąże się to z kosmicznymi wręcz, cenami tego drewna.

Nie ma wątpliwości, że wiele gatunków z rodzaju Diospyros nie jest czarnych! Istnieje kilka lasów, które są barwione.

Imitację hebanu można otrzymać poprzez nasycenie odpowiednimi barwnikami drewna z gruszy, dębu lub grabu. 

W Polsce również rośnie heban, jednak nie na tak dużą skalę!

Rzeźbione kawałki hebanu zostały znalezione nawet w starożytnych egipskich grobowcach.

:)